O sorriso de Lilí / Homenaxe a Araceli Herrero Figueroa / Colectivo Egeria
Os dous viaxeiros
O templo de Hatshepsut, “sublime entre sublimes”, causoulles unha grande impresión aos tres, papá, mamá e Gustavo. Que unha muller hai máis de 3.500 anos deixase unha herdanza tan potente, tan interesante e tan bela, resulta incrible.
Así o entenderon os tres, e Lilí, ante a magnitude, antigüidade e deseño atemporal, eterno, daquel edificio, esqueceuse do “madrugón” e da malleira que supón unha viaxe a Exipto. Estaba nerviosa e chea de ledicia, correndo a todas as esquinas, admirando todo. E así se ve na foto que lle fixo Gustavo, con papá, unha foto que representa moito máis que un momento fugaz. Ao final da visita afastouse un intre, probablemente a cavilar sobre aquela muller. Moitos anos despois agasallou á súa neta Inés cun libro sobre mulleres extraordinarias, a gran “faraona” incluída.
En 2005 foron os tres, papá, Lilí e Gustavo. Gustavo prefería sempre, desde hai moitos anos, chamala Lilí, alcume tan curto e máis íntimo que “mamá”, aínda que ás veces ela queixábase. Invitáronlle coa desculpa de axudar de “sherpa”, a descubrir aquilo. Dicían que xa eran maiores e que as maletas pesaban moito. Ao final, de sherpa nada: corría detrás deles, sen folgos.
Tan abraiados quedaron os dous viaxeiros que regresaron ao cabo de poucos anos, a repetir a malleira da viaxe, os madrugóns, o po, o Nilo e unha das Historias máis grandes que ofrece a humanidade. Esta vez con Nenuca. O trío viaxeiro dos últimos vinte anos.
Os dous viaxeiros no templo de Hatshepsut, nadal de 2005
As viaxes arrincaran trinta anos atrás, a finais dos anos setenta, cando comezamos a veranear de caravana, na “Catusa”.
Daquela xuño xa recendía a verán. A verán e a festa de fin de curso en Fingoi.
En Lugo comezaba a calor pasado o Corpus Christi. Lilí levábanos aos concertos no Círculo das Artes ou nalgunha igrexa, onde o fresco axudaba a aturar a calor e, con tan poucos anos como tiñamos, tamén a Vivaldi, Carulli, Giuliani, Tárrega, Mozart…
E chegaba a festa de fin de curso, e inmediatamente o aniversario de papá e mamá, o 22, e San Xoán, e cheiraba a cacharelas e a churrasco. En Ramón Ferreiro o muro do Seminario xa empezaba a reflectir unha calor sorprendente, como un enorme radiador, cando tornabamos do Centro a casa, ociosos xa. Eran xuños felices.
Mamá remataba as clases e os seus curiosos exames orais, que lle quitaban dous ou tres días, e envorcábase xa en preparar a partida. Papá apuraba os seus asuntos no segundo piso da nosa casa, onde tiña a oficina, entre fume e planos, ou na fábrica de Oural, ou en Toral. E viña feliz pola partida xa inmediata.
A principios de xullo cargabamos o Chrysler 180 e saiamos correndo a Porriño, recoller a Catusa, a nosa casa con rodas por un mes. Con ilusión agardabamos o “papeleo” e a maxia de reproducir a matrícula do coche para a caravana.
Enganchabamos a Catusa na bóla traseira, o enchufe e, cunha ilusión tola, comezaba o periplo de tres ou catro semanas que nos levaba por Europa. Catro ou cinco mil quilómetros dando chimpos por estradas e camiños. Trala orde e a disciplina relativa do curso, viña a bohemia, sempre contida, da viaxe.
A primeira viaxe foi, como non, a Portugal. Desa viaxe queda unha preciosa foto nunha bodega de Oporto.
En Oporto, 1978. Gustavo, Humberto, Álvaro, Cristina e Lilí
Desde esas primeiras viaxes a Portugal ata os últimos daquela época a Inglaterra, seis ou sete anos despois, iamos crecendo en responsabilidades: axudar a aparcar, baixar as patas da caravana no cámping, ir por auga, fregar os cacharros nas pilas dos cámpings, levar os mapas -e entendelos!-, mercar entradas aos museos, ir polos deliciosos croissants en Francia, pedir os saborosos “breakfast”, etc.
A familiar Portugal encantábanos, e a grande Europa que se abría ante nós ao pasar Biarritz fascinábanos todos os anos. Oporto, Braga, Burdeos, Carcassonne, o Loira, París, Bretaña, Karnak, Venecia, Florencia, Roma, Stonehenge, Londres, e tantos lugares onde iamos arrastrando a Catusa, primeiro soa e logo, a medida que creciamos, reforzada a pernocta por unha tenda canadiense, tediosa de montar, sobre todo algunha vez que chegabamos ao cámping entre lusco e fusco.
Polas noites, antes de cear, mamá sacaba a guía caseira que fixera antes da partida, con libros, fotocopias, mapas e recortes. E todos os días estudabamos o seguinte obxectivo, e metiámonos no saco de durmir, na Catusa, ao principio, ou na tenda de campaña, despois, imaxinando como sería o seguinte día. Nunca se parecía ao imaxinado porque as paisaxes reais non son como nas fotos nin nas fotocopias, nas que non hai cheiros, nin vento, nin campás, nin estraños acentos que espertaban a curiosidade e o desexo de coñecer aqueles pobos e xentes que vivían tan parecido e, á vez, de forma tan diferente.
Madrugabamos moito e, cunha ilusión tola, emprendiamos as visitas a cidades, castelos, museos, etc.
En Inglaterra Álvaro e Gustavo xa non cabían, definitivamente, na tenda e, tras comprobalo fisicamente, optamos por aloxamentos “Bed & Breakfast” e outras comodidades, forzadas sen dúbida pola insistencia adolescente. Pero a tenda ficaba, no maleteiro, á espera da súa oportunidade de martirizarnos cos cravos e os soportes telescópicos.
Lilí en Londres, 1987
España aínda distaba bastante de Europa, pero avanzaba veloz cara a un futuro ilusionante. Galicia cambiaba rapidamente e Lugo, pequeno pero orgulloso, corría tamén. Todo iso respirábase en Fingoi, na rúa, en Maxisterio e nas conversas que mantiñan en casa tantos bos amigos e colegas coa nosa parella de viaxeiros.
Ao cabo volviamos correndo, dándonos malleiras de mil quilómetros os dous últimos días. Cada ano iamos máis lonxe!
Entrabamos en Castela e ineludiblemente mamá presumía con orgullo da nosa ascendencia de Villarramiel, en terra de Campos. Algunhas veces paramos naquelas terras, en pobos austeros e serios, algún con delicioso cheiro a galletas.
Pasada Castela tocaba entrar en Galicia, coa Catusa bailando detrás de nós unha auténtica muiñeira. Mamá entoaba, feliz, o Himno Galego. E aos poucos uniámonos os demais, adormecidos pola viaxe. Soaban entón no coche Fuxan os Ventos, Milladoiro, Abba ou, para sen dúbida amansarnos, Bach. Era unha mestura do máis curiosa, como era a época.
Aparcabamos en casa e descargabamos, e a casa, pechada, cheiraba distinto. Tardabamos en familiarizarnos outra vez coas cousas que deixaramos atrás durante un mes. Unha ducha, uns ovos con chícharos e a durmir profundamente tras o mes de viaxes.
Tentabamos estar de volta das nosas aventuras para o vinte e catro de xullo, para admirar os fogos artificiais no Obradoiro e a queima da fachada da Catedral de Santiago. O vinte e cinco iamos á Alameda, ao Franco, ao Vilar e á Catedral para compartir o ambiente e desfrutar do Día do Apóstolo e do Día de Galicia. Era festa en casa de papá, coa avoa Carmen, os tíos Gloria e Mario, Manolo e Chicha, Alejandro e Carmen, e os nosos curmáns Vázquez. Calor, cheiro a pólvora, luces e agarimos.
En agosto tomabamos rumbo cara a Bastiagueiro e papá quedaba a medias en Lugo, traballando. Pasabamos un par de semanas coa avoa Marujita, a tía Macali, a tía Nenuca, o tío José Ramón, o tío Javier e os curmáns, desta volta Herrero. Praia, sol, carreiras, mar, sabor a sal e emocións.
Bastiagueiro é un sitio marabilloso ao que seguimos indo, xa coa cuarta xeración.
Chegaba o outono e mamá, sen dúbida dominada pola melancolía da viaxe, revelaba as fotos e fabricaba un fantástico álbum, con recortes e explicacións a man de cada fotografía. Aínda están aí as súas anotacións con letra redonda. Pódese seguir puntualmente todo o percorrido, como unha guía de viaxes.
Viaxabamos, e todas aquelas viaxes iniciáticas espertaron en nós a curiosidade polas linguas e culturas distantes. Aprendemos idiomas e coincidiu que nunha cidade tan pequena como Lugo, un inglés moi inglés, Graham Martin, e unha irlandesa moi irlandesa, Moe, convenceron a varias decenas de pais para mandar con eles aos seus fillos a Inglaterra. Por suposto apuntámonos. O primeiro ano foi Cristina, case un mes.
Ao pouco saímos pitando os outros catro a buscala, coa Catusa danzando detrás. A volta, a través de Francia, con visita obrigada ao Festival de Lorient, prolongouse varias semanas.
Os anos seguintes tocoulles a Álvaro e Gustavo pasar ese mes en Guernsey e Jersey.
Logo tiramos por outros idiomas e por outras viaxes e intercambios culturais, nos que creciamos como persoas. Francia, Alemaña e, outra vez xuntos os cinco, Austria e Suíza…
Lanzarote, 2018. Sentados: Álvaro, Marta, Humberto, Inés, Lilí, Elena, Ignacio e Gustavo. Detrás: Susana, Cristina, Rodrigo, Eugenia, Arturo e Adel
As nosas carreiras impediron grandes viaxes, pero nas Vodas de Prata viaxamos de novo, lonxe, máis lonxe que nunca, a visitar Rusia en plena Perestroika.
Para todo iso, na época en que o fixeron, facía falta tesón, disciplina e crer profundamente en que coñecer sitios e xentes é uns dos piares da educación. Non faltabamos ningún ano.
A parella de aventureiros non parou de viaxar ata o final: en 2018, celebramos as Vodas de Ouro, xa con todos os netos: Ignacio, Elena, Eugenia, Arturo, Adela, Inés e Rodrigo. Desta volta en Lanzarote, tranquilamente, pero sen perdernos os sitios interesantes. Pouca “tumbona”.
Lanzarote, 2018. Sentados: Álvaro, Marta, Humberto, Inés, Lilí, Elena, Ignacio, Gustavo. Detrás: Susana, Cristina, Rodrigo, Eugenia, Arturo y Adela
Ao pouco tempo mamá, afectada de problemas na cadeira, comezou a pensar en operarse. “Para dar máis guerra, que aínda me queda moita que dar”, dicíanos sorrindo.
Vivimos xuntos tempos interesantísimos, con cambios profundos en todos os eidos, e viaxar sempre foi un fabuloso xeito de anticipar eses cambios, coñecer sitios e xentes, e desenvolver o espírito crítico e a capacidade de adaptación.
Sen dúbida, para os nosos dous viaxeiros a educación foi prioritaria, pero tamén o sentido de familia, o amor por Lugo, Galicia e España, e a curiosidade polo resto do mundo.
“¡Correde!¡Collede as maletas!”.