Villares, Ramón

Un sorriso en Lugo

Durante moitos anos, cada vez que me cadraba ir a Lugo por razóns familiares ou profesionais, era frecuente que me tropezase con Lilí Herrero en calquera rúa ou lugar da cidade, dentro de murallas. A sua cálida salutación, os comentarios que facía por calquera noticia cultural ou universitaria, alén de seren gratos, eran para min un regalo inesquecible. Non tivera a fortuna de partillar con ela estudos nos tempos de universitario, nen coincidimos despois na cidade de traballo e de morada. Pero esta distancia non impedía que establecésemos dunha relación franca e directa, como ela era, chamando as cousas polo nome, cando gostaba delas e tamén cando discrepaba, como aconteceu máis dunha vez nos tempos que me tocou ser reitor da Universidade. Nada evitaba que agromase un sorriso contido e afectivo, mesmo nos disensos, o que me permitiu manter con ela unha afectuosa complicidade.

Era muller traballadora na profesión e moi perspicaz para a análise literaria, como está ben presente nos seus textos, nomeadamente os dedicados ao poeta lugués Luis Pimentel. Sabía transmitir entusiasmo pola lingua e a cultura galega e polo ensino universitario. E penso que tamén neste campo nunca se esquecía do seu mestre Carballo Calero. Penso que aquela influencia, alén de mudanzas lingüísticas de última hora, procedía neste caso dos tempos do ensino básico e secundario, concibido como unha educación integral, na que importaba tanto a formación curricular como as actividades complementarias.

Lilí Herrero fora unha avantaxada discípula de Carballo en Lugo, e mesmo unha activa colaboradora de tantas actividades culturais que se organizaban naquel colexio “institucionista” e galeguista que foi o Fingoi armado pola familia Fernández, e dirixido por aquel profesor depurado que era Carballo Calero. Nas excursións e nas veladas literarias alí estaba Lilí, moitas veces como invariable actriz nas pezas de teatro que escribía ou arranxaba Carballo para educar aquela minoría de nenos e nenas de Lugo que tiveron a fortuna de ser das primeiras xeracións de Fingoi.

A última vez que falei con ela foi ao rente da declaración de estado de pandemia, polo mes de marzo do ano pasado. Era para concretar algúns flecos dunha sesión que a RAG quería e debía celebrar en Lugo, na sé daquel Colexio, darredor da figura de Ricardo Carballo Calero, a quen lle estaba dedicado o Dia das Letras Galegas. O motivo da conversa era para anunciar unha demora (tal vez poucas semanas) e logo poderíamos retomar a iniciativa adiada pero non suspendida. Aínda non puidemos retomala a día de hoxe, e sen Lilí, de se levar a cabo, xa será ben diferente.

Certamente, Lilí estaba asociada moi estreitamente coa figura e co maxisterio de Carballo, tanto en Fingoi como logo en Compostela, onde tamén foi a súa alumna. Eu quería que contase toda aquela experiencia de relación entre mestre e discípula, ao xeito que suxeriu facelo George Steiner, en magnifico libro como todos os seus: entender esa relación como unha expresión de afecto que serve de necesaria pasarela para superar a sempre dura tarefa da aprendizaxe. Non puido ser.

Nunca se sabe cando é a derradeira vez que falas ou sentes a voz dunha persoa amiga, porque non está escrito en ningures que os días se teñan acabado. Lilí díxome aquel día que ía someterse a unha operación, case rutineira, e que estaría en mellor disposición á volta de semanas. Logo souben que aquela rutina derivara en complicacións médicas que a levaron á tumba, nunha morte silandeira agora tan común como inxusta. Agora sei que, en chegando a Lugo, xa non atoparei o seu sorriso franco, serio e afectuoso. A vida é unha sucesión de perdas...