Iglesias Dobarrio, Baldomero (Mero)

Seguirei a cantar e a asistirme da túa forza

Por sorte, en Lugo coñecémonos todos nos tempos a relacionar, e mesmo quen viñemos de fóra, aínda nos anos grises e incoloros, tivemos a sorte de pintar amenceres, de sentir recendos profundos das primaveras. Si, tivemos a sorte inmensa de poder poñerlle cor a tanta sombra. Eran tempos de non entender o que pasaba, eran tempos de caras serias, de rigor, de andar con tentos apurados. Lugo era, por sorte, unha aldea grande continuadora da nosa orixe rural da que procedemos. Nos arredores da cidade aínda había verzas, aínda había chantos e chantas dividindo leiras, aínda as vacas pastaban a carón da paisaxe cando mirabamos ao lonxe, desde o miradoiro do Parque, a ponte do Río Miño, o paseo da Tolda, as Arieiras.

Todos sabemos que nesa paisaxe física está tamén unha paisaxe humana e sentimental. Si, porque ao mirar na extensión aínda vemos as primeiras festas do ano, na Ponte, precisamente. E véxome comendo as rosquillas nun ramallo de ameneiro, e baixando as Costas do Parque coas miñas amizades, ir visitar o Miño. Sobre todo aquelas que serían eternas. Vexo os baños no río, no caneiro do Chapuzo, no caneiro do Muíño, río abaixo, semellando o meu Madalena, e indo por diante do Balneario, onde a xente viña envolta en mantas de levar uns chorros quentes e que se protexía dos cambios de temperatura. Todo un mundo, e noso.

Todo, mesmo as lembranzas, está tecido con aquela xeografía humana na que andabamos ao paso dos outonos. Imbricado en rostros e ecos, en palabras, en feitos aos que a vida ensinou a coidar e mesmo facer entrañables. Quedan alá para o recordo os estudos, a Anexa e aquel profesorado -algúns deles vixiados polo dedo sancionador do medo-. Despois o Instituto, a carón do Feminino, con xente como Mariñas e o seu timbre manual batendo nunha campá. Profesores como Don Delio Mendaña, Don Amable, Don Saturno, Don Pedro L. Rubín, Don Froilán, Alonso Montero, A. Pimentel, Pepito “El Rápido”, Rábade, Teijeiro, Torviso, Pegaso, a Nacha. E tanta outra xente que non nomeo para non facerme puntualista do que é impuntuable. Aínda quedan recendos máxicos daquela xente que nos puliu os croios da cabeza con tanto esforzo, con tanta promesa esperanzada.

Don Ricardo viña buscar á súa muller, Ignacia Ramos, a Nacha, á saída das clases da tarde, co seu rostro serio e ríxido, tamén ponderado e grave. Quen podía sospeitar as tantas que pasara! Viña case sempre de riba, do lado de Fingoi, onde exercía a docencia e dirixiu o centro. Que cousas! Todo aquilo está aínda impregnado de pálidas cores, de atmosferas inéditas que eu veño debullar timidamente, cando encontro con xente que prevaleceu firme no recordo. Xente coma ti. Non sei por que nese repaso case fotográfico aparece Araceli Herrero Figueroa. Está ela e tamén vén do lado de riba, de Fingoi, a carón de Carvalho Calero, a quen deu recoñecemento e a consideración debida, reclamando dignidade no medio do deserto, despois de tantos anos de silencio, da vergoña do esquecemento. Foi activista incansable e hai que recoñecerllo, así como ese exemplo veraz do que facía gala o teu alumnado, ben o sei polas miñas sobriñas e polos traballos de investigación que marcabas, facéndolles volver ás orixes, recuperando o orgullo de seren, de sermos, da memoria e a tradición. Ben podía, estaba ben ensinada, pois fora alumna de Don Ricardo e dedicou moito do seu tempo e da súa obra ao ensino e reflexión na súa poliédrica figura, tamén de Pimentel, aquel da aura de fume, alá enriba no alto, aquel que falou das cunetas e do medo facéndonos estremecer. Tamén de Cunqueiro, fabulador dos soños alugados e por saber, o sabio tolo que fixo falar ás pedras, “alba é: vai lieiro!”, Cotarelo Valledor, a Pardo Bazán. agora tan en liña cando pode volver ao pazo usurpado. E tamén Don Ricardo, a quen tanto aínda se lle debe. Esa débeda impagada, a moitas persoas que nos abriron horizontes amplos de credo e de beleza, será unha constante. Quedou a súa homenaxe escurecida polo mesmo virus co que ti loitaches. Mais perdura aí, nesta xeografía terreal da natureza que nos fixo crer vivos e soñar eternos. Pobres de nós, sendo tan efémeros.

Souben do teu pasamento despois de verte na tele a lembrar ao vello profesor, en dignidades merecidas, neste noso país ou impaís, onde a loita volveuse unha constante, sen variables, un ir e non mirar atrás, sequera aos lados. Un seguir sen parar a coller carreira, tirarse á piscina decote, sen meter un dedo para saber que temperatura, sen mirar se é auga o que contén!

Foi nos tempos deste virus e cando todos andamos perdidos nas cautelas, en estremar distancias, sen esa forza vital das apertas e da bágoa compartida, aínda para chorarnos entre nós ou remoer xuntos calquera teimosía. Saíches sen facer ruído. Ti ben sabías que os fortes son os que choran en silencio, os que berran lonxe a súa dor e loitan todos os días batallas de soidades. Si, por iso agradezo que me invitasen a escribir ao redor dun pranto que fisicamente non puido ser compartido, doído e non por iso menos sentido. Non se podía, non deixaban aínda que fose coa intención de percorrer mapas desa atemporal xeografía, cando nos separa e nos mete nun outono ficticio. É a barbarie da distancia cando arreda e nos deixa á deriva, na beira do camiño entre un regueiro de bágoas. Nese anaco de espazo no que quedas silandeiro e sen a aperta, nesa estraña sensación na que falta o aire para expresarte. Agora, neses eidos da paz nos que habitas, comprenderás o noso trauma inmóbil de desconcerto, de incomunicación, de sensación de afogo, da cruel realidade que desgarra.

Menos mal, estas palabras! Quizais sirvan para explicarme e expresar a miña mágoa na ausencia sentida, confundida na condición tan fráxil que nos acontece, agora e sempre contigo, Lilí. Verbas de extensión aos teus, compartindo a dor, á túa irmá maior Nenuca e á menor, Macalí, e mesmo a Curra, a única coa que puiden falar esta dor. Quedan recendos no arredor do Círculo das Artes de “Os vellos non deben de namorarse” cando, en mans de Don Ricardo, apuntabades festas das Nosas Letras, e representabades Pimpinelas xa nos anos sesenta e poucos. Onde van os tempos!

E así, nesta nosa panorámica xeral de Lugo, de imaxes lonxincuas, veñen pousando outonos que son crepúsculos, solpores que arremuíñan follas de lembranza agradecida, nun recanto de ecos cantareiros, de músicas e melodías harmoniosas que se elevan entre as silveiras dos camiños, no templo do amor e do sosego á nosa Lingua que herdaches do profesor Calero. Ti que contabas ser médica e preferiches ser sementadora dese amor dando exemplo. Este outono persistente deixará ronsel para pousar lembranzas dun recanto que perfilou as contornas da ilusión, no noso Lugo atento á tenrura, á memoria, dando pulo a tanto pasado de investigación e recollas, na importancia que nos precede. Memorias que deron cor de esperanza vizosa a tanta dor e tanto amor, que non puido ser inútil porque, entre outras cousas, fixo nacer fantasías e anceios na recuperación da nosa autoestima e diverxencia. Nesta panorámica feliz do meu Lugo, estarás sempre, Araceli, encarreirando honra e orgullo de sermos quen somos. Si, desde aquela orixe en Conde Pallares enriba da farmacia familiar, dos de Adela, onde teu pai tiña tamén consulta.

Porque, xa sabes, como dixo Don Ricardo: “Houbo, houbo un tempo en que cantaban os paxaros e as rosas florecían á beira dos camiños...”. Seguirei na loita e a cantar, alentado na forza que tamén ti me transmitiches!